کد مطلب:129448 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:113
آیا زهیر بن قین عثمانی بود؟
مشهور است كه زهیر بن قین پیش از پیوستن به كاروان حسینی عثمانی بود. عثمانی یا متمایل گردیده به عثمان در آن روزگار اصطلاحی سیاسی بود. معنای این اصطلاح، حداقل تایید كامل بنی امیه در ادعای مظلومیت عثمان بن عفان و دشمنی با علی به این سبب بود، و مرتبه بالاتر شركت در یك یا چند جنگ بر ضدّ علی (ع) زیر پرچم خونخواهی عثمان بود، مثل جنگ جمل و صفین.
گویا كهن ترین منابع تاریخی كه به عثمانی بودن زهیر بن قین اشاره دارد، تاریخ طبری و انساب الاشراف بلاذری است. طبری به نقل از ابی مخنف، از حارث بن حصیره، از عبدالله بن شریك عامری، درباره برخی وقایع عصر تاسوعا چنین گوید: چگونه شمر امان عبیدالله بن زیاد را برای ابوالفضل العباس و برادران مادری اش آورد؟ و چگونه عباس و برادرانش این امان را ردّ كردند و شمر را لعنت نمودند؟ سپس چگونه عمربن سعد به لشكریانش فرمان داد به لشكرگاه ابی عبدالله، پس از نماز عصر آن روز، یورش بردند، آنگاه چگونه امام حسین (ع) برادرش عباس را فرمان داد كه نزد آنان برود و از آنان بپرسد كه برای چه آمده اند، عباس در رأس بیست سوار، از جمله زهیربن قین و حبیب بن مظاهر نزد آنان رفت و گفت: چه اندیشه ای دارید و چه می خواهید؟
گفت: از امیر فرمان رسیده است كه به شما پیشنهاد دهیم به فرمان او درآیید یا با شما بجنگیم!
گفت شتاب مكنید تا نزد اباعبدالله بروم و آنچه را گفتید به عرض او برسانم.
گوید: آنها ایستادند و گفتند نزد او برو و مطلب را به اطلاعش برسان، آنگاه با پاسخش نزد ما بیا.
عباس ركاب كشید و آمد تا موضوع را به اطلاع امام حسین (ع) برساند؛ و یارانش آنجا ایستادند و با آنان گفت وگو می كردند. حبیب بن مظاهر به زهیر بن قین گفت: اگر می خواهی تو با این مردم سخن بگوی و یا آن كه من صحبت كنم. زهیر گفت تو این را آغاز كردی تو سخن بگو.»
حبیب بن مظاهر گفت: به خدا سوگند بدترین مردمی كه در روز قیامت نزد خداوند می آیند، آنهایی هستند كه فرزندان و خانواده و خاندان پیامبر(ص) و بندگان سحرخیز و ذكر گوی این شهر را كشته باشند.
عزرة بن قیس گفت: خوب خود را پاك و پاكیزه جلوه می دهی!
زهیر گفت: ای عزره، خدا وجود مرا پاكیزه و هدایت كرده است. ای عزره از خدا بترس كه من خیرخواه توام، ای عزره تو را به خدا سوگند گمراهانی را كه جان های پاك را می كشند یاری مكن!
گفت: ای زهیر، نزد ما شیعه اهل بیت نبودی، بلكه عثمانی بودی!
گفت: آیا اینك كه در ایجا هستم نشان آن نیست كه از آنهایم؟ به خدا سوگند من هرگز برای او نامه ای ننوشته ام و پیكی نفرستاده ام و به او وعده یاری نداده ام. [1] ولی راه، ما را باهم در یكجا گرد آورد. چون اورا دیدم رسول خدا(ص) و منزلت حسین (ع) نزد او را به یاد آوردم و فهمیدم كه از دشمنان او و حزب شما چه برایش پیش می آید، و چنین دیدم كه یاری اش كنم و در حزب او باشم و برای حفظ حقوقی كه شما از خدا و رسول خدا(ص) تباه كرده اید، جانم را در راه او فدا كنم.» [2] .
ولی بلاذری گفته است:«گویند: زهیربن قین بجلی در مكّه طرفدار عثمان بود، آنگاه با شتاب از مكّه باز گشت، راه، او و حسین را به هم ملحق كرد...» [3] .
طبری نیز همانطور كه آوردیم خوشنودی زهیر رااز این كه در راه با حسین (ع) در یك جا فرود آید روایت كرده است. [4] .
روایت دینوری نیز تأیید می كند كه زهیر از رفتن نزد امام (ع) در زرود خودداری ورزید! و دوست نداشت كه با او ملاقات كند. [5] .
گویا كهن ترین منابع تاریخی كه به عثمانی بودن زهیر بن قین اشاره دارد، تاریخ طبری و انساب الاشراف بلاذری است. طبری به نقل از ابی مخنف، از حارث بن حصیره، از عبدالله بن شریك عامری، درباره برخی وقایع عصر تاسوعا چنین گوید: چگونه شمر امان عبیدالله بن زیاد را برای ابوالفضل العباس و برادران مادری اش آورد؟ و چگونه عباس و برادرانش این امان را ردّ كردند و شمر را لعنت نمودند؟ سپس چگونه عمربن سعد به لشكریانش فرمان داد به لشكرگاه ابی عبدالله، پس از نماز عصر آن روز، یورش بردند، آنگاه چگونه امام حسین (ع) برادرش عباس را فرمان داد كه نزد آنان برود و از آنان بپرسد كه برای چه آمده اند، عباس در رأس بیست سوار، از جمله زهیربن قین و حبیب بن مظاهر نزد آنان رفت و گفت: چه اندیشه ای دارید و چه می خواهید؟
گفت: از امیر فرمان رسیده است كه به شما پیشنهاد دهیم به فرمان او درآیید یا با شما بجنگیم!
گفت شتاب مكنید تا نزد اباعبدالله بروم و آنچه را گفتید به عرض او برسانم.
گوید: آنها ایستادند و گفتند نزد او برو و مطلب را به اطلاعش برسان، آنگاه با پاسخش نزد ما بیا.
عباس ركاب كشید و آمد تا موضوع را به اطلاع امام حسین (ع) برساند؛ و یارانش آنجا ایستادند و با آنان گفت وگو می كردند. حبیب بن مظاهر به زهیر بن قین گفت: اگر می خواهی تو با این مردم سخن بگوی و یا آن كه من صحبت كنم. زهیر گفت تو این را آغاز كردی تو سخن بگو.»
حبیب بن مظاهر گفت: به خدا سوگند بدترین مردمی كه در روز قیامت نزد خداوند می آیند، آنهایی هستند كه فرزندان و خانواده و خاندان پیامبر(ص) و بندگان سحرخیز و ذكر گوی این شهر را كشته باشند.
عزرة بن قیس گفت: خوب خود را پاك و پاكیزه جلوه می دهی!
زهیر گفت: ای عزره، خدا وجود مرا پاكیزه و هدایت كرده است. ای عزره از خدا بترس كه من خیرخواه توام، ای عزره تو را به خدا سوگند گمراهانی را كه جان های پاك را می كشند یاری مكن!
گفت: ای زهیر، نزد ما شیعه اهل بیت نبودی، بلكه عثمانی بودی!
گفت: آیا اینك كه در ایجا هستم نشان آن نیست كه از آنهایم؟ به خدا سوگند من هرگز برای او نامه ای ننوشته ام و پیكی نفرستاده ام و به او وعده یاری نداده ام. [1] ولی راه، ما را باهم در یكجا گرد آورد. چون اورا دیدم رسول خدا(ص) و منزلت حسین (ع) نزد او را به یاد آوردم و فهمیدم كه از دشمنان او و حزب شما چه برایش پیش می آید، و چنین دیدم كه یاری اش كنم و در حزب او باشم و برای حفظ حقوقی كه شما از خدا و رسول خدا(ص) تباه كرده اید، جانم را در راه او فدا كنم.» [2] .
ولی بلاذری گفته است:«گویند: زهیربن قین بجلی در مكّه طرفدار عثمان بود، آنگاه با شتاب از مكّه باز گشت، راه، او و حسین را به هم ملحق كرد...» [3] .
طبری نیز همانطور كه آوردیم خوشنودی زهیر رااز این كه در راه با حسین (ع) در یك جا فرود آید روایت كرده است. [4] .
روایت دینوری نیز تأیید می كند كه زهیر از رفتن نزد امام (ع) در زرود خودداری ورزید! و دوست نداشت كه با او ملاقات كند. [5] .
[1] اين تعبيرهاي زهير كنايه اي است به عزرة بن قيس، چراكه وي از كساني بود كه به امام در مكّه نامه نوشتند و پيك فرستاند و به آن حضرت وعده پيروزي دادند.
[2] تاريخ الطبري، ج 3، ص 314.
[3] انساب الاشراق، ج 2، ص 378-379.
[4] تاريخ الطبري، ج 3، ص 303.
[5] الاخبار الطوال، ص 246.